De energiemarkt staat voor ongekende uitdagingen. Klimaatdoelen vereisen binnen een ambitieus tijdspad een grootschalige omschakeling van fossiele brandstoffen naar energie uit hernieuwbare bronnen. De betrouwbaarheid en de betaalbaarheid van de energievoorziening moeten onderwijl verzekerd blijven. Tegelijkertijd zetten geopolitieke factoren de leveringszekerheid en de betaalbaarheid binnen de Europese Unie onder druk. Onder deze omstandigheden zijn vragen over de mate waarin overheidssturing in de energiemarkt wenselijk is, actueler dan ooit. Meer in het bijzonder is dan ook de vraag hoe indringend het toezicht op de energiemarkt ter waarborging van publieke belangen moet zijn en hoe dit moet worden georganiseerd.

Het eerste deel van dit preadvies verkent wat ‘goed toezicht’ is. In dit kader worden een aantal ontwikkelingen in de energiemarkt besproken die het toezicht daarop voor nieuwe uitdagingen stelt. Vervolgens wordt in het tweede deel van het preadvies ingegaan op de ontwikkeling van het toezicht op de ontginning van ondergrondse energiebronnen in Nederland door het Staatstoezicht op de Mijnen. Is het Staatstoezicht op de Mijnen, met zijn indrukwekkende historie, ook klaar voor de toekomst? In het derde deel van het preadvies staat de onafhankelijkheid van de toezichthouder op de netwerkgebonden energiemarkt centraal, in Nederland de Autoriteit Consument en Markt. Voorziet de Nederlandse wetgeving wel in de vergaande onafhankelijkheid van deze toezichthouder en exclusiviteit van bevoegdheden zoals die volgens het Hof van Justitie van de Europese Unie door Europese wetgeving is vereist? Het vierde deel van het preadvies gaat ten slotte in op het toezicht op de warmtemarkt. De vermindering van de afhankelijkheid van aardgas leidt tot een grotere rol voor diverse vormen van collectieve warmtevoorziening, maar het toezicht daarop is complex.